1945-02-11 brief van ome Fred - 2 van 2

Verhaal

Harderberg 11 Febr. 5

Lieve Allemaal
Het is nu mijn beurt om te schrijven, dus heb ik de pen in de hand genomen. Ik ben bij een man van zes en zeventig jaar en 3 zoons, dus geen ene vrouw.
Toen we 's Woensdags uit Vl. vertrokken konden we tot de R'damse dijk met die handwagen meerijden, midden op de dijk zagen we een carrie waarop we toen onze zakken mochten zetten, die man reed voor ons een heel eind om en heeft ons tot de Matth. brug gebracht. Toen zijn we Rotterdan doorgegaan, een bekijks dat wij hadden, verschikkelijk! Om 1 uur waren we uit R'dam bij de Kralingse Plassen, daar hebben we wat gegeten. We gingen daar die weg heen en bij de muur (versperring) hebben we een poosje gewacht, maar er niets aan. Toen zijn we maar verder gegaan. We hadden een poos gesjouwt toen er 2 paard en wagens aankwamen. Op de 2e mochten we meerijden. Het waren Duitsers maar Hollandse paarden en wagens. We hebben tot Gouda meegereden en daar in 't Leger geslapen. De volgende dag mochten we buiten Gouda onze zakken op een wagentje met 2 wielen zetten. In Oudewater hadden we toen wat brood gegeten toen we die 2 wagens weer zagen. Wij onze pakken daar weer op gezet, onderweg moesten die paarden rusten bij een boerderij. Daar heeft die Duitser ons wat melk in de schuur gebracht voor ons! Het was nog al stormachtig weer, onderweg begon het erg hard te regenen en we zagen niemand. We hebben toen in de Meern in (stro!) in een school geslapen (?). Overdags zijn we toen naar Utrecht wezen lopen en hebben daar 'avonds heerlijk bij de kachel gezeten. We konden daar ook in stroo gaan liggen maar wij zijn bij de kachel gebleven. Zaterdagmorgen zijn we toen met een kinderwagen van een Juffrouw verder getrokken. Het had 's nachts gesneeuwd en er lag een dik pak. Onderwewg hadden we sneeuwstormen waar we geen 10m vooruit konden zien. In Soesterberg hebben we iets gedronken en zijn weer verder de kou in gegaan. Om 2 uur ± waren we bij v.d. Pol gelukkig. Daar gregen we gelijk wat pap. Wim en ik hebben toen even een middagdutje gedaan en 's avonds kregen we zuurkoolprak! met een paar sneetjes eigengebakken tarwebrood. 's Zondags zijn we toen met een wagen tot Hoevelaken wn van Hoevel. tot Nijkerk met een andere paard en wagen. Daar hebben we een heel brood van gehad want die reed brood voor de Ouwe Taaie. Buiten Nijkerk zagen we een carrie. Daarop mochten we onze pakken opleggen en moesten we helpen trekken. In Putten hebben Wim, ik, Jannie en Rina allebei een half brood dus bij elkaar een heel brood gekregen van een bakker. Vlak voor Ermelo zagen we een auto die stilstond. Wij er hard heen gehold en gevraagd of wij ook meemochten rijden. Alles toen op die auto gemikt en erop geklomen. In Zwolle (IJsselbrug) mochten we niet verder. Allemaal van de auto af maar toen die Duitser bij de cabine was, wij alles erop gegooid en onder een zeil gekropen. In die auto hebben we dat brood met z'n 6 en opgemaakt. (die 2 halven waren al op, 1 weggegeven aan 2 evacueś op die auto en 1 in Putten). In Lutten ging die auto weer verder van Hardenberg. Dus zijn we daar uitgestapt. In een boerderij hebben we toen brood gehad en daar geslapen. 's Maandagsmorgen de 6e dag om 15 voor 12 stapten we bij Pullen binnen waar ons de pannekoekenlucht in de neus kroop.
's Middags hebben we 4-en een brief geschreven. Dinsdag hebben Jannie, Rina en ik bij ... gegeten. 's Middags zijn Jannie en Rina weggegaan. 's Woensdags, ik was net bij Kremer toen Wim mij kwam halen omdat die man mij kwam halen. We zijn daar mer zijn drieën op de hazenjacht geweest in de sneeuw maar niets gevangen. We wonen hier wel meer dan één uur lopen van Hardenberg.Gisteren, Zaterdag 10 Febr. hebben de Engelsen hier erg geschoten. Vlak boven de boerderij draaiden de vliegtuigen en doken toen weer. Er is nog 1 jongen van 16jr doodgeschoten en gisteravond is er een bom gevallen. In Hardenberg een hoop ruiten kapot. Gerrie en haar zus zijn gisteren hier geweest. Toen ben ik meegegaan om rogge te kopen bij de boeren maar ze hebben hier in de buurt nog niet gedorst dus is er niet veel meer.
Van de week is hier buren... geweest. 's Avonds en de andere dag kwam de familie uit Gramsbergen. Ik weeg nu 50 kg dus dat gaat wel, hé? Ik ben al veel dikker en niet zo erg wit meer. Dinsdag ben ik bij Wim geweest. Hier op de boerderij hebben ze 5 melkkoeien en 4 die droog staan en 3 kalveren, een groot varken en een paar kleine. Morgen kunnen ze een paard ophalen en Hardenberg want die hebben ze geleverd en nu krijgen ze een andere terug. Zondags krijgen we een ei. Er is nu ook een meisje met haar verloofde maar die gaan weer weg. Elke dag horen we bommengooien of schieten. Wij zitten midden op 't land. Nu ik weet niets meer hoor! Allemaal de hartelijk groeten en een zoen van je broer en zoon.

Fred

P.S. Dico gefeliciteert met je Verjaardag.
...

Bronreferenties

  1. Rineke van den Brink: Het archief van Rineke
      • Datum: 2015-10-28
      • Bladzijde: Map Stam

Referenties

  1. Willem Stam
  2. De tocht naar Hardenberg die Janny, Rina, Fred en Wim hebben ondernomen in de hongerwinter van 1945.
    1. Willem Stam (Primair)